Począwszy od 17 listopada 2023 roku możliwe jest zastrzeżenie numeru PESEL osoby fizycznej w specjalnie do tego stworzonym rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL prowadzonym przez Ministra właściwego do spraw informatyzacji (obecnie Minister Cyfryzacji). Zastrzeżenie numeru PESEL ma chronić jego posiadacza przed dokonywaniem nieautoryzowanych czynności polegających m.in. na wypłacie środków z rachunków bankowych, czy też mających za przedmiot czynności notarialne prowadzące do: nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich, bądź udzielenia pełnomocnictw do ich dokonania. Tego typu czynności nie będą mogły być przeprowadzone, jeśli jedna ze stron ma zastrzeżony numer PESEL. Notariusz w takim wypadku odmówi np. sporządzenia umowy sprzedaży nieruchomości, czy też umowy przedwstępnej zawieranej w formie aktu notarialnego.
Zastrzec numer PESEL można zdalnie poprzez portal mobywatel.gov.pl, bądź na pisemny wniosek złożony w dowolnym urzędzie gminy (miasta). W ten sam sposób możemy cofnąć zastrzeżenie. System nie przewiduje tu żadnych ograniczeń ilościowych ani czasowych. Tym samym, osoby które mają zastrzeżony PESEL i będą chciały dokonać ww. czynności, muszą uprzednio cofnąć zastrzeżenie. Po zawarciu umowy przed notariuszem, będą mogły ponownie go zastrzec.
Aby urealnić ochronę wynikającą z zastrzeżenia numeru PESEL, począwszy od 01 czerwca 2024 roku instytucje finansowe oraz m.in. notariusze zobligowani zostali do weryfikacji – przed dokonaniem czynności notarialnej – czy numer PESEL osoby biorącej w niej udział nie został zastrzeżony. W przypadku czynności notarialnych innych niż ww., notariusz może zweryfikować czy numer PESEL jest zastrzeżony, i odmówić dokonania tej czynności, jeżeli numer PESEL co najmniej jednej z osób biorących udział w tej czynności jest zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL. Tego typu sytuacje dotyczyć będą np. umów najmu i dzierżawy zawieranych w formie notarialnej (np. w celu zapewnienia daty pewnej tych dokumentów). Odmowa dokonania czynności notarialnej jest możliwa także, gdy występuje niedostępność systemu teleinformatycznego w którym prowadzony jest rejestr zastrzeżeń numerów PESEL utrzymująca się dłużej niż 15 minut.
Zastrzeżenie numeru PESEL ma także związek z płatnościami, czy to za nieruchomość, najem, dzierżawę, czy też wynagrodzenia pośrednika. Osoba, która zastrzegła numer PESEL nie będzie bowiem mogła podjąć z banku środków w kwocie wyższej aniżeli trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. Obecny limit to zatem 12.726 zł. Bank nie wypłaci wyższej kwoty, o ile posiadacz rachunku nie cofnie zastrzeżenia. Oczywiście po dokonaniu wypłaty środków, możemy ponownie zastrzec numer PESEL.
Jeżeli planujemy dokonanie czynności notarialnej albo wypłatę większej kwoty gotówki, pamiętajmy zatem aby upewnić się, że wszystkie strony danej transakcji nie mają zastrzeżonego numeru PESEL. W innym przypadku będą one musiały cofnąć tymczasowo owo zastrzeżenie albo zrezygnować z umowy. Ze
względu na specyfikę rynku nieruchomości (znaczna część transakcji wymaga formy notarialnej, a ich wartość przekracza z reguły ww. limit) c.
Autor: Piotr Zwoliński – Współzałożyciel i Dyrektor Zarządzający Pepper House, inwestor, z rynkiem nieruchomości związany od 2008 r.
